Առաջադրանքներ.
1. Ներկայացրե՛ք Ավատատիրական աստիճանակարգությունը:
Ավատատիրական պետություններում ինչպես նաև Մեծ Հայքի թագավորությունում, ավատատերերը աստիճանակարգվում էին՝ ավագից կրտսեր։ Սա նման էր մի բուրգի, որի գագաթին արքան էր։
Արքային հաջորդող օղակն արքունիքն էր, որը սատարում էր թագավորին երկիրը կառավարելու հարցում։ Միապետն ուներ անսահմանափակ իրավունքներ իր կյանքի ու գույքի նկատմամբ։ Թագավորական հրովարտակներն ու հրամաններն օրենքի ուժ ունեին։ Թագավորն իրավունք ուներ պատերազմ հայտարարելու և հաշտություն կնքելու, դեսպանություններ ընդունելու ու բանակցելու այլ երկրների հետ։ Պետական կարևորություն ունեցող հարցերում թագավորը խորհրդակցել է երկրի մեծամեծ իշխանների ու կաթողիկոսի հետ, իսկ անհրաժեշտության դեպքերում՝ երկրի առաջ առաջացած կարևոր խնդիրների լուծման նպատակով, հրավիրել է աշխարհաժողովներ, որոնց մասնակցել են ոչ միայն նախարարներն ու հոգևորականությունը, շինականների ներկայացուցիչները։
Թագավորից ու արքունիքից հաջորդ աստիճանին աշխարհակալ նախարարներն էին՝ ծայրագավառների կալվածատերեր բդեշխները ու արքունի գործակալները։ Բդեշխներն իրավունք ունեին մի ոտքին կարմիր, իսկ մյուսին կանաչ կոշիկ հագնել. միայն արքան կարող էր հագնել կարմիր կոշիկներ։ Նախարարներն ունեին իրենց զինանշաններն ու դրոշները, իրենց տիրույթներում օժտված էին վարչական և դատական լայն իրավունքներով։ Նախարարական ընտանիքի կրտսեր անդամ սեպուհները տիրույթների նկատմամբ իրավունքներ չունեին։ Ավատատիրական իշխանությունները կամ նախարարությունները ժամանակի ընթացքում ձեռք էին բերել մեծ իրավունքներ, որոնք թագավորը, եթե նրանք պետական դավաճանություն չէին գործել, խախտել չէր կարող։
2. Ներկայացրե՛ք գործակալությունները և նրանց գործառույթները.
| Գործառույթ | Գործակալություն | Ենթականեր | Տոհմ |
|---|---|---|---|
| Հազարապետություն | պետական հարկերի սահմանում և հավաքումը, պետական նշանակություն ունեցող աշխատանքների ղեկավարում | Հարկահավաքներ, արքունիք | Գնունիներ ապա Ամատունիներ |
| Սպարապետություն | արքունի և նախարարական հեծյալ ու հետևակ ուժերի հրամանատարություն՝ զորքերի գլխավոր հրամանատար թագավորի անմիջական հսկողության ներքո | բդեշխներ, նախարարական զորաջոկատների չորս սպարապետներ | Մամիկոնյաններ |
| Մարդապետություն | արքունի տիրույթների վերահսկում, արքունի գանձերի պահպանում, կանանոցի հսկողություն, թագաժառանգի խնամակալություն | սենեկապետեր | Մարդապետունիներ |
| Մաղխա | արքունական պահակազորի պարտականություն | 10 հազարանոց թիկնապահ գունդ | Խորխոռունիներ |
| Թագադիր ասպետություն | արքունիքում պալատական արարողակարգի կատարման և նախարարների զբաղեցրած գահերի հերթականության հետևում, | — | Բագրատունիներ |
| Մեծ դատավարություն | եկեղեցական ժողովների միջոցով կանոնների և օրենքների սահմանում, միջնախարարական վեճերի լուծում | հոգևորական դաս | Գրիգոր Լուսավորչի տոհմ |
Նարե Մկրտչյան 