Месяц: Февраль 2021

Սպիտակուցներ (պրոտեիններ, պոլիպեպտիդներ), բարձրամոլեկուլային օրգանական միացություններ , որոնք կազմված են պեպտիդային կապով իրար միացած ալֆա-ամինաթթուներից: Կենդանի օրգանիզմներում սպիտակուցների ամինաթթվային հաջորդականությունը որոշվում է գենետիկական կոդով, սինթեզելիս հիմնականում օգտագործվում է ամինաթթուների 20 տեսակ։ Ամինաթթուների տարբեր հաջորդականություններն առաջացնում են տարբեր հատկություններով օժտված սպիտակուցներ։ Ամինաթթվի մնացորդները սպիտակուցի կազմում կարող են ենթարկվել նաև հետատրանսլացիոն ձևափոխությունների, ինչպես բջջում ֆունկցիայի իրականացման ժամանակ, այնպես էլ մինչև ֆունկցիայի իրականացումը։ Հաճախ կենդանի օրգանիզմներում սպիտակուցի երկու տարբեր մոլեկուլներ միանում են միմյանց՝ առաջացնելով բարդ սպիտակուցային կոմպլեքսներ, ինչպիսին, օրինակ, ֆոտոսինթեզ սպիտակուցային կոմպլեքսն է։

Կենդանի օրգանիզմներում սպիտակուցների գործառույթները բազմազան են։ Սպիտակուց ֆերմենտները կատալիզում են օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական ռեակցիաները և կարևոր դեր են խաղում նյութափոխանակության մեջ։ Որոշ սպիտակուցներ կատարում են կառուցվածքային և մեխանիկական գործառույթ՝ առաջացնելով բջջային կմախքը: Սպիտակուցները կարևոր դեր են կատարում նաև բջիջների ազդանշանային համակարգում, իմունային պատասխանում և բջջային ցիկլում:

Սպիտակուցները մարդու և կենդանիների սննդի կարևոր մասն են կազմում (միս, թռչնամիս, ձուկ, կաթ, ընկուզեղեն, ընդավոր, հացահատիկային բույսեր), քանի որ այս օրգանիզմներում սինթեզվում է միայն անհրաժեշտ սպիտակուցների մի մասը։ Մարսողության գործընթացում սննդի մեջ պարունակվող սպիտակուցները քայքայվում են մինչև ամինաթթուներ, որոնք հետագայում օգտագործվում են սպիտակուցի կենսասինթեզում՝ օրգանիզմի սեփական սպիտակուցների սինթեզի համար, կամ քայքայման գործընթացը շարունակվում է էներգիա ստանալու համար։

Սեքվենավորման մեթոդով առաջին սպիտակուցի՝ ինսուլինի ամինաթթվային հաջորդականության բացահայտման համար Ֆրեդերիկ Սենգերը 1958 թվականին ստացավ Նոբելյան մրցանակ քիմիայի բնագավառում: Ռենտգենային ճառագայթների դիֆրակցիայի մեթոդով 1950-ական թվականներին առաջին անգամ ստացվել է հեմոգլոբինի և միոգլոբինի եռաչափ կառույցները Մաքս Պեուցի և Ջոն Քենդրյուի կողմից համապատասխանաբար, որոնց համար 1962 թվականին նրանք ևս ստացել են քիմիայի բնագավառում Նոբելյան մրցանակ:

<<Ուսուցումը  փորձի  հիման  վրա>>

Նախագիծ 1.Միջառարկայական նախագիծ՝ քիմիա-կենսաբանություն ՝<<Կենսական  տարրեր;  Սպիտակուցներ:Նուկլեինաթթուներ: Ածխաջրեր: Ճարպեր: Վիտամիններ>> 

Մասնակիցներ՝ ավագ դպրոց-վարժարանի  սովորողներ

Ուղղորդող   հարցերը`

• Որո՞նք են  կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը

Կենդանի օրգանիզմի հիմնական տարրերն են ՝ մակրոտարրերը, միկրոտարրերը և ուլտրատարրերը։ Մակրոտարրերն են օրինակ ՝ ածխածինը (C), ջրածինը (H), թթվածինը (Օ), ազոտը (N), ֆոսֆորը (P) և ծծումբը (S): Միկրոտարրերն էին ՝ երկաթը (Fe), կալցիումը (Ca), նատրիումը (Na), քլորը (Cl), կալիումը (K), յոդը (I), մագնեզիումը (Mg), ֆտորը (F), ցինկը (Zn), ալյումինը (Al), սիլիցիումը (Si) և մանգանը, իսկ ուլտրատարրերն են ՝ ոսկին (Au), արծաթը (Ag) և այլն։

• Ո՞րն է  կենդանի  օրգանիզմի  կառուցվածքային  միավորը

Կենդանի օրգանիզմի կառուցվածքային միավորը ՝ բջջիջներն են։ Բջջի 70-80%-ը կազմված է ջրից, 10-20%-ը սպիտակուցներից, 2%-ը ճարպերը, 0,2-2%-ը նուկլեինաթթուները, իսկ 0,2%-ը ածխաջրերը։

• Ինչու՞  են  գիտնականներն ասում. «Կյանքը՝ սպիտակուցների գոյության ձևն  է»

Գիտնականները ասում են այդպես, որովհետև սպիտակուցները շատ մեծ դեր ունեն մեր կյանքում և դրանց շնորհիվ է, որ մենք ապրում ու շնչում ենք։

• Որո՞նք են սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի, նուկլեինաթթուների գործառույթները կենդանի օրգանիզմում
• Ինչպիսի՞  օրգանական և  անօրգանական  նյութեր  կան  կենդանի  օրգանիզմում:

Օրգանական նյութերն են ՝ սպիտակուցները, ածխաջրերը, սախառոզը, գլյուկոզը, ճարպերը, լիպիդները, գլիկոգենը, օսլան, նուկլեինաթթուները և այլն, իսկ անօրգանական նյութերն են ՝ ջուրը (H2O), կերակրի աղը (NaCl), յոդը (I), թթվածինը (O), աղաթթուն (HCl) և այլն։

1. բառարանների տեսակները

Լեզվական բառարանններ

Բացատրական բառարան, դարձվացքաբանական բառարան, հոմանիշ-հականիշ բառարան, հեղինակային բառարան, ուղղախոսական բառարան, ուղղագրական բառարան, թարգմանչական բառարան, միալեզվային բառարան, երկլեզվային բառարան, բազմալեզվային բառարան, համեմատական բառարան:

Հանրագիտական բառարններ

կենսագրական բառարան, գրաբարյան բառարան, օտար բառերի բառարան, մասնագիտական բառարան, քերականական բառարան:

2. անձնանունների բառարանից դուրս գրել 10 անձնանուններ, և բացատրել նշանակությունը։

1. Ետիկար— որի անունով մի խաչքար կա Աքիրմանի Ս. Աստվածածին եկեղեցու հարավային պատի վրա:
2. Դադամ— հայրերը այս անունը տալիս էին իրենց որդիներին հաճախակի, որ հիշեն իրենց հորը:
3. Ամիր-Երկաթ, հայկական արական անուն։ Կազմված է amiīr՝ «իշխան» արաբական և հայկական երկաթ բառերից։ Գործածվել է 13-րդ դարերում:
4. Ավա-կանացի անուն անգլերենում և այլ լեզուներում։ Ավա անունը ունի ծագման տարբեր տարբերակներ: Վերջին շրջանում նրա հայտնիությունը կարող է կապված լինել 1990-ականներին հայտնի մի շարք երեխաների հետ, որոնց, ի վերջո, անվանում էին հայտնի դերասանուհի Ավա Գարդների պատվին:
5. Աղեակ-հայկական իգական և արական անուն։ Առաջացել է միջին հայերեն աղեակ, որն էլ իր հերթին գավառական աղէկ՝ «լավ» բառից։ 
6. Աղբերշահ-հայկական արական անուն։ Առաջացել է հայերեն եղբայր և պարսկական  šāh՝ «թագավոր» բառերից։
7. Ավագշահ— հայկական արական անուն։ Կազմված է հայերեն Ավագ անունից և պարսկերեն՝ شاه, շահ` «թագավոր» բառից:
8. Ամպակ— հայկական արական անուն։ Համարվում է Մովսես Խորենացու  հնարած անուններից մեկը։ Կազմված է հայերեն ամպ բառից։ Գրվում է նաև Ամբակ։
9. Դասապետ— հայկական արական անուն։ Առաջացել է հայերեն դաս և պետ բառերից:
10. Գագտուր— հայկական անուն։ Առաջացել է Գագ և -տուր բառերով։ Նշանակում է «Գագի տվածը»։ Գագ բառը ոչ թե անձնանուն է, այլ Վրաց դաշտի Գագայ Ս. Խաչը , որը հայտնի ուխտատեղի էր։

3. ընտրել 10 բարբառային բառ և բացատրել

1.Կացի-սպասի

2.Գիլիկ-փոքրիկ անիվ

3. Աճարկուտ-վայր որտեղ շատ հաճարի ծառեր կան

4.Իծկոթ-թթու դնելու բույս

5.Դամբիլ-դամբուլ

6.Եգընթու-ուտելիքի մնացորդ

7.Դըրվերել-ներքև իջնել

8.Այբեջար- 1.հորեղբայր, 2.տգեղ

9.Աշկերտ-արհեստավորի աշակերտ

10.Ամեխ- 1.անմեղ, 2.հանդարտ

4. բառարանը ինձ համար փոքրիկ շարադրություն։

Բառարանը բառապաշարը զարգացնելու համար միջոց է, հաճախակի եմ օգտվում բառարանից որևէ բառի բացատրություն, կամ հոմանիշ, հականիշ գտնելու համար: Հիմնականում օգտվում եմ բացատրական և ուղղագրական բառարաններից, քանի որ նմանատիպ վարժություններ անելիս շատ է հարկավոր:

Դե ինչ մեզ մոտ արդեն սկսվել է ուսումնական երկրորդ պլանը, և ինչպես գիտենք բոլոր սովորողները արդեն կարող են փոխել ընտրության գործունեության առարկաները։ ԵՎ ինչպես բոլորը այնպես էլ ես, որոշեցի փոխել այն, բայց միայն ֆիզկուլտուրա առարկայինը, դե քանի որ բասկետբոլը ինձ այնքան եմ չհետաքրքրեց, այդ իսկ պատճառով որոշեցի փոխել թենիս։ Ճիշտ է ես սիրեցի ընկեր Ալինային, բայց ցավում եմ ինձ այդ սպորտաձևը դուր չեկավ, և ասեմ, որ առաջին անգամ էի աշխատում ընկեր Ալինայի հետ ու շատ սիրեցի նրան, բայց որոշեցի փոխել։ Իսկ ինչ վերաբերվում է թենիսին ասեմ, որ ընկեր Հասմիկի հետ մեկ տարի շարունակ աշխատել եմ։ Սիրել եմ և սպորտաձևը և ուսուցչին։ Իսկ կինոֆոտոյի մասին խոսքեր չունեմ, շա՜տ եմ սիրում ընկեր Անիին, շատ հետաքրքիր է անցնում մեր դասերը, և ասեմ, որ շատ լավ ենք աշխատում ընկեր Անիի հետ, և առարկան եմ սիրում շատ, և ընկեր Անիին։