Рубрика: Քիմիա

*1. Ջրածինը բնության մեջ։

*2. Ջրածնի ատոմի կառուցվածքը ։

*3. Ջրածնի ստացումը լաբորատորիայում  և այրումը։

Լաբարատոր փորձ

Լաբարատորիայում ջրածնի ստանալու ենք ակտիվ մետաղներից, ցինկի, մագնեզյումի, ալյումինի և աղաթթվի, HCL, փոխազդեցության

Տեղակալման ռեակցիաով — Տեղակալման է պարզ և բարդ նյութերի միջև ընթացող այն քիմիական ռեակցիան, որի ժամանակ պարզ նյութը կազմող ատոմները տեղակալում են բարդ նյութի բաղադրությունում առկա տարրերից որևէ մեկի ատոմները:

Zn+2HCl=H2↑+ZnCl2

ZNn+2HCL—ZnCL2+H2↑

Mg+2HCL—Mg2Hcl—Mgcl2+h2

2Al+6HCL—2ALCL3+3H2

2H2+O2=H2o+Q

Այրման ռեակցիաների դեպքում անջատվում է ջերմություն և լույս։

*4. Ջրածնի ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները։

*5. Ջրածնի կիրառումը ։

• Մետաղ-հիմնային օքսիդ-հիմք-աղ Mg→ MgO →Mg(OH)2→  MgCl2
• Քանի՞ գրամ աղ MgCl2 կստացվի, եթե այրել ենք 4,8 գրամ մագնեզիում:
• Ոչ մետաղ→ թթվային օքսիդ→ թթու→ աղP→P2O5→H3PO4 →Na3PO4
• Քանի՞ գրամ աղ`Na₃PO₄ կստացվի, եթե այրել են 6,2 գրամ ֆոսֆոր:

Փորձ 1. 2Mg+O2—>2MgO+Q

Փորձ 2. Հիմքի՝ MgO+H2O—>Mg(OH)2

Միացման են կոչվում երկու կամ ավելի նյութեր միանում են իրարշ առաջանում է մեկ բարդ նյութ:

Փորձ 3. Չեզոքացման ռեակցիա

Mg(OH)2+HCl—>MgCl2+H2O
Չեզոքացման ռեակցիա է կոչվում հիմքի և թթվի միջև ընթացող փոխանակման ռեակցիան, որի հետևանքում առաջանում է աղ ու ջուր:

Փոխանակման են կոչվում այն ռեակցիաները,որոնք կատարվում են 2 բարդ նյութերի միջև,որտեղ նրանք փոխանակվում են իրենց բաղադրիչ մասերով:

☆֊ Ինչպե՞ս են դասակարգվում նյութերը ըստ բաղադրության, սահմանեք, գրեք օրինակներ…
Ըստ բաղադրության դասակարգվում են երկու խմբի՝ պարզ ու բարդ

Օրգանական են կոչվում են այն բարդ քիմիական միացությունները, որոնց կազմի մեջ մտնում է պարտադիր ածխածինը, ջրածին, ազոտ, թթվածին և այլն։

☆֊ Ինչպե՞ս են դասակարգվում նյութերը ըստ ծագումնաբանության, գրեք օրինակներ…

Ըստ ծագումնաբանության լինում են ՝ անօրգանական և օրգանական նյութեր։

☆֊ Անօրգանական նյութերի ինչպիսի՞ օրինակներ գիտեք, գրեք օրինակներ…

H₂SO₄ -ծծմբական թթու, K₃PO₄ -օտոֆօսֆատի կալիում, NaHCO₃ -նատրիումի հիդրոկարբոնատ:

☆֊ Օրգանական նյութերի ինչպիսի՞ օրինակներ գիտեք…
NO₂ -ազոտի օքսիդ, SO₃ -ծծմբի օքսիդ, CH₄ -մեթան

☆֊ Ո՞ր նյութերն են ավելի շատ, օրգանականը, թե՞ անօրգանականը, պատասխանը հիմնավորեք…

Անօրգանական նյութերը ավելի շատ են, քանի որ օրգանակնները ունեն բաղադրության որոշակի պայմաններ, իսկ այդ պայմաններից դուրս բոլոր նյութերը անօրգանական են։

☆֊ Հետևյալ նյութերից ընտրեք անօրգանական նյութերը և գրեք դրանց քիմիական բանձևերը. Թթվածին-անօրգանական-O₂, կերակրի աղ-անօրգանական-NaCl, շաքար, երկաթ-անօրգանական-Fe, ջուր-անօրգանական-H₂O, քլոր-անօրգանական-Cl₂, խմելու սոդա-անօրգանական-NaHCO₃, գլյուկոզ, ծծմբական թթու-անօրգանական-H₂SO₄, ազոտ-անօրգանական-N₂, սպիտակուց, պղինձ-անօրգանական-Cu, գինու սպիրտ, ածխաթթու գազ-անօրգանական-CO₂, շմոլ գազ-անօրգանական-CO, ճարպ:

Քիմիական բանձևը նյութի բաղադրության պայմանական գրառումն է քիմիական տարրերի նշանների, ինդեքսների օգնությամբ։ Մեկ ինդեքսը չի գրվում։

☆֊Գրեք ներքոբերյալ անօրգանական շղթաների ռեակցիաների հավասարումները և նշեք ռեակցիայի տեսակը.

• Մետաղ-հիմնային օքսիդ-հիմք-աղ` Mg→ MgO →Mg(OH)₂→  MgCl₂
  2Mg+O₂ →2MgO մագնեզիումի օքսիդ, միացման ռեակցիա
  Միացման է կոչվում, երբ երկու կամ ավելի նյութեր միանում են իրար, առաջանում է մեկ բարդ նյութ։
  MgO+H₂O→Mg(OH)₂ հիմք է, մագնեզիումի հիդրոքսիդ, միացման ռեակցիա
  Միացման է կոչվում, երբ երկու կամ ավելի նյութեր միանում են իրար, առաջանում է մեկ բարդ նյութ։
  Mg(OH)₂+2HCl→MgCl₂ + 2H₂O փոխանակման ռեակցիա, չեզոքացման ռեակցիա
  Փոխանակման ռեակցիան տեղի է ունենում բարդ նյութերի միջև, որտեղ բարդ նյութերը փոխանակում են բաղադրամասերով և ռեակցիայի հետևանքով առաջանում են նոր բարդ նյութեր։
  Չեզոքացման ռեակցիա է կոչվում հիմքի և թթվի միջև ընթացքող փոխանակման ռեակցիան, որի հետևանքով առաջանում է աղ և ջուր։
  
  Սովորել միացման, քայքայման, փոխանակման, տեղակալման
• Ոչ մետաղ→ թթվային օքսիդ→ թթու→ աղ`P→P₂O₅→H₃PO₄ →Na₃PO₄
  P + P₂ → P₂O₅ տաք ջրի մեջ, միացման ռեակցիա
  P₂O₅ + 3H₂O → H₃PO₄  օրթոֆոսֆորական թթու, միացման ռեակցիա
  H₃PO₄ + 3NaOH → Na₃PO₄ նատրիումի ֆոսֆատ, աղ, փոխանակման ռեակցիա, չեզոքացման ռեակցիա:

1.Ո՞ր  շարքում են  նշված միայն ֆիզիկական մարմիններ.

   ա) գիրք, մեխ, ալյումին, ազոտ
   բ) սեղան, գրիչ, տետր, մատանի
   գ) երկաթ, քանոն, ոսկի, թթվածին
  դ) պղինձ, ջուր, արծաթ, ջրածին

2. Քանի՞ նյութ է ներկայացված հետևյալ բառակապակցություններում.   ջրի կաթիլ, պղնձե թաս,  ալյումինե կաթսա,   ռետինե գնդակ,  պղնձե կուժ, սառցե դղյակ,  ոսկե  մատանի.

1)3                        2)  6                            3)  4                                  4) 5

3. Նշվածներից ո՞ր շարքում են գրված միայն օրգանական նյութեր.
     1)  ջուր, թթվածին, կավիճ, սպիրտ
    2)  կերակրի աղ, սպիտակուց, ճարպ, ազոտ
    3)  շաքարավազ, քացախաթթու, գլյուկոզ, սպիրտ
    4)  սոդա, ջուր, ածխաթթու գազ, բենզոլ

4. Ինչպիսի՞ ագրեգատային վիճակում կարող է գտնվել սնդիկը.

1. միայն պինդ  վիճակ
2. միայն  գազային վիճակում
3. միայն  հեղուկ  վիճակում
4. բոլոր  երեք  վիճակներում

 5.  Որքա՞ն է ոսկու  ձուլակտորի զանգվածը,  որի ծավալը  2 սմ³ է, իսկ ոսկու խտությունը  19,3 գ/սմ³է.

1) 38,6գ                    2) 9,65գ                   3) 3,86գ                       4) 1,93գ

6. Ո՞ր  շարքում  են գրված միայն բարդ նյութերի բանաձևեր.

    1)   Al, HCl,  Cu, Na₂SO₄                                      3)  H₂O, N₂, O₃,  Ni, S₈

   2)   AgBr, H₂, CaCO₃, P₄                                      4)  NaOH, CO₂, NH₃, CuSO₄

7. Ո՞ր  շարքում են առկա միայն կովալենտային կապերով միացություններ.

     1)  NaCl, HCl, Cl₂, NaHCO₃                                      3)  H₂, NH₃, H₂O, CH₄

    2)  KBr, HNO₃, CaO, P₄                                            4)  N₂, Br₂, CuSO₄, Fe

8. Հետևյալ նյութերից չորս  սյունակով  առանձնացրեք  օքսիդները, հիմքերը, թթուներն  ու   աղերը, նշեք  յուրաքանչյուրի  անվանումը.    HNO₃,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl, CO_2,   Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄, MgO, NaOH, H₃PO₄, SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃.

Օքսիդ	Հիմք	Թթու	Աղ
Na2O, SO3, Al2O3, CO2, Ca(OH)2	NaOH, Ca(OH)2,	NaOH

9. Ո՞ր  շարքում է  գրված ֆոսֆոր,  թթվածին,  ածխածին, երկաթ և ազոտ քիմիական տարրերի նշանները.

    1)  F, C, P, Si, Na
    2)  O, C, Li, K, Ba
    3)  P, O, C, Fe, N
    4)  K, Na, P, Fe, C 

                                                                                                             10. Ո՞ր տարրական մասնիկներից է կազմված ատոմը.
    1)  միայն էլեկտրոններից
    2)  նեյտրոններից  և  էլեկտրոններից
    3)  պրոտոններից, էլեկտրոններից  և  նեյտրոններից
    4)  միայն պրոտոններից

11.  Բնութագրեք  հետևյալ  տարրերը՝ ածխածին, ջրածին, թթվածին, ազոտ, ֆոսֆոր, ծծումբ, նատրիում, կալիում, կալցիում, մագնեզիում, երկաթ, ֆտոր, քլոր, բրոմ, յոդ, սիլիցիում, մանգան, պղինձ, ցինկ, արծաթ, ոսկի ….  (նշված տարրերից ընտրեք մեկ մետաղ և մեկ ոչմետաղ)  ըստ  հետևյալ ըստ հետևյալ սխեմայի.

ա)  քիմիական  տարրի  նշանը….
բ)  կարգաթիվը, միջուկի  լիցքը՝ Z =…
գ)  ատոմի  բաղադրությունը (պրոտոնների, նեյտրոնների, էլեկտրոնների  թիվը)…
դ)  պարբերության  համարը, լրիվ  լրացված  էներգիական  մակարդակների  թիվը….

ե)  խմբի  համարը, ենթախումբը (գլխավո՞ր  է, թե՞ երկրորդական), արտաքին

էներգիական  մակարդակում  էլեկտրոնների  թիվը

զ)  էլեկտրոնների  բաշխումն  ըստ էներգիական  մակարդակների

է)  էլեկտրոնային  բանաձևը (էլեկտրոնների  բաշխումն ըստ էներգիական

մակարդակների  և  ենթամակարդակների)

ը) ո՞ր հատկություններն  են  ավելի  ուժեղ  արտահայտված`  մետաղակա՞ն, թե՞   ոչ մետաղական…

  թ)  ինչպիսի՞  պարզ  և  բարդ  նյութերի  օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ

առկա  է  այդ   տարրի  ատոմներ……..

ժ)  Կատարեք հաշվարկներ ` որոշեք  այդ  տարրի  մեկ  ատոմի  զանգվածը` m_o (գ),

տարրի  առաջացրած  օքսիդի  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը`M_r,

տարրերի  զանգվածային   հարաբերությունները, զանգվածային  և մոլային բաժինները օքսիդում:

12. Համապատասխանեցրեք նյութի հատկությունները և անվանումը.   

Հատկությունները	Անվանումը
ա) բնորոշ  հոտով   թափանցիկ  հեղուկ-3     բ) ջրում  լավ  լուծվող  պինդ  նյութ -6    գ) մետաղական  փայլով  պինդ  գունավոր  նյութ -4   դ) ջրում  քիչ  լուծվող  անհոտ, անհամ  գազ-5	1) կավիճ   2) սախարոզ   3) քացախաթթու   4) թթվածին   5)  քլոր   6)  յոդ

Նյութի որակական բաղադրություն ասելով հասկանում ենք, թե ինչպի՞սի տարից է կազմված նյութը։

օրինկա․ Ջուրը կազմված է

Քանակական բաղադրություն ասելով հասկանում ենք, քանակական ՝

1․ Աոմների թիվը մոլեկուլ է N (H)= 2 ատոմ

N (o)=1 ատոմ

2.Ատոմների զնագվածային հարաբերությունը բարդ նյութերում շ

m (H)= m (O)=2 AR (H)-AR2 (O)=2x 1=16=1:8

3. Ատոմների զնագվածային բաժինները բարդ նյութում․

W(H)=?%

W(O)= ?%

նախ որոշեք ջրի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը

Mr(H20)=2AR(H) +AR(O)=2X1+16=18

W(H)=X—- 2

W(4)=x—-2

18x=2×1

W(H)=2×1/18×100%=11,11%

W(O)=100%-88,89%-11,11%

H2O-Mr(H2O)=2Ar(H)+Ar(O)=2+16=18

CO2-12+16×2=44

P2O5-31+2x16x5=142

SO2-Fe2O-32+16×3=118

NO2-14+16×2=46

• Սահմանեք և բնութագրեք մաքուր նյութերի հատկությունները`ֆիզիկական, քիմիական, ֆիզիոլոգիական, օրինակներ….

Նյութը օժտված է ֆիզիկական, քիմիական և ֆիզիոլոգիական հատկություններով։ Ֆիզիկական հատկություններն են նյութի ագրեգատային վիճակը, գույնը, հոտը, համը, լուծելիությունը ջրում, պլաստիկությունը, խտությունը, ջերմա և էլեկտրահաղորդականությունը և այլն: Նյութի քիմիական հատկությունները, դա նյութի փոխազդեցությունն է այլ նյութերի հետ և նոր նյութերի առաջացումը: Նյութի ֆիզիոլոգիական հատկություններն են այդ նյութի ազդեցութությունը կենդանի օրգանիզմների վրա:

Կա մարդկությանը հայտնի 118 քիմիական տարր։ Վերջին տարրը հայտնաբերել է հայ քիմիկոս Յուրի Հովհաննիսյանը, և վերջին տարրի անվանումն իր անունով է ՝ Oգանեսոն տարր։

Հարցեր և վարժություններ.

1. Սահմանեք և բնութագրեք որն է կոչվում ֆիզիկական մարմին, օրինակներ…

Ֆիզիկական մարմիններ են`մարդիկ, բնությունը, առարկաները և այլն։

m(կգ,գ,մգ), V(մ³,լ,մլ,սմ³)

Բոլոր ֆիզիկական մարմինները կազմված են նյութերից։ Նյութի փոքրագույն մասնիկները կարող է լինել` ատոմ, մոլեկուլ, իոն։ Փոխազդեցության արդյունքն է իրեն բնորոշ բաղադրությամբ?Կառուցվածքով? Հատկություններով? Զանգվածով? Ծավալով?

2.Մոտավորապես քանի միլիոն նյութ է հայտնի մարդկությանը.

30 միլիոն նյութ է հայտնի այսօրվա դրությամբ։

Սահմանեք, դասակարգել և բնութագրեք նյութերը, գրեք պարզ և բարդ, անօրգանական և օրգանական նյութերի օրինակներ…

Նյութ- պարզ և բարդ, անօրգան և օրգանական։

Պարզ նյութեր-400 հատ են

Բարդ-30 մլն

անօրգան-0,5 մլն

Օրգանական-29 մլն

Բոլոր նյութերը 118 են, իսկ բնության մեջ 90։

Պարզ նյութերը կազմված են քիմիական տարրի ատոմներից։

Սահմանեք և բնութագրեք մաքուր նյութերի հատկությունների` ֆիզիկական, քիմիական, ֆիզիոլոգիական, օրինակներ…

_{Թթվածնի ընդհանուր բնութագրումը`թթվածինը պարբերական համակարգի 2-րդ պարբերության, 6-րդ խմբի քիմիական տարր է, որի կարգահամարը՝ 8 է, իսկ ատոմական զանգվածը՝ 15,9994։ Ատոմի էլեկտրոնային թաղանթների կառուցվածքը 1s²2s²2p⁴ է։ Սովորական պայմաններում (0 °C, 760 մմ սնդիկի սյուն) թթվածինը անգույն, անհոտ և անհամ գազ է։}

_{2. Քիմիական նշանը` O}

_{3. Քիմիական բանաձևը`O2}

_{4. Հարաբերականա տոմային զանգված՝ Ar=16}

_{5. Հարաբերական մոլեկուլային զանգված` Mr=32}

_{6. Իզոտոպները—16O,17O,18O}

_{7. Դիրքը պարբերական համակարգում` կարգաթիվը-8, պարբերությունը-2, խումբը-6}

_{8. Ատոմի բաղադրությունը և կառուցվածքը` 8 նեյտրոն, 8 էլեկտրոն, 8 պրոտոն}

_{9. Վալենտականությունը, օքսիդացման աստիճանը՝ -2 +2}